Жанартау атқылауы

Жанартау атқылауы кезінде магма мантиядан жер бетіне шығады.

География

Этикеткалар

volcano, magmatic activity, volcanic eruption, volcanoes, volcanic activity, magma, post-volcanic activity, magma chamber, plate tectonics, earthquake, lava, mountain formation, Mount Vesuvius, nature, geography, tectonic plate, Earth's crust, disaster

Байланысты экстралар

Көріністер

Жанартаулар және тектоника қабаттары

Африка тақтасы
Евразия тақтасы
Арабия тақтасы
Үндістан тақтасы
Солтүстік Америка тақтасы
Оңтүстік Америка тақтасы
Тынық мұхит тақтасы
Кариб тақтасы
Кокос тақтасы
Наска тақтасы
Антарктида тақтасы
Австралия тақтасы
Филиппин тақтасы

Ең ірі жанартау атқылаулары

Мауна-Кеа
Мауна-Лоа
Новарупта
Сент-Хеленс
Санта-Мария
Котопахи
Монтань-Пеле
Ла-Суфриер
Везувий
Стромболи
Этна
Колумбо
Питон-де-ла-Фурнез
Бандай-Сан
Пинатубо
Кракатау
Тамбора
Таравера

Жарылысты жанартаулар

күл бұлты - Жанартаудың жарылысты атқылауы кезінде атмосфераға шығады.
кратер - Жанартау өзегінің түтікше түрінде кеңейген жері, сол арқылы лава жер бетіне ағады.
вулкан қоспасы - Басқаша айтсақ, пирокластикалық ағын. Жанартау конусы арқылы жарылысты атқылау кезінде жер бетіне шығатын күл мен тау жыныстары.

Ақпалы жанартаулар

кратер - Жанартау өзегінің түтікше түрінде кеңейген жері, сол арқылы лава жер бетіне ағады.
лава ағуы - Жер бетіне шығатын магма.

Аралас жанартаулар

өзек - Магма, сондай-ақ жер бетіне осы жолдармен шығатын әр түрлі газдар мен булар.
кратер - Жанартау өзегінің түтікше түрінде кеңейген жері, сол арқылы лава жер бетіне ағады.
лава ағыны - Жер бетіне шыққан магма.

Жанартау атқылаудан кейінгі құбылыстар

фумарола - Әр түрлі химиялық заттары бар бу ағынының бөлінуі.
гейзер - Оқтын ыстық су атқылайтын қайнар.
сольфатара - Күкіртті булар.
мофетта - Көмір қышқыл газы бар булар.
лай жанартауы - Сазды аймақтарда лайда газ көпіршіктері көрінеді.

Анимация

Мауна-Кеа
Мауна-Лоа
Новарупта
Сент-Хеленс
Санта-Мария
Котопахи
Монтань-Пеле
Ла-Суфриер
Везувий
Стромболи
Этна
Колумбо
Питон-де-ла-Фурнез
Бандай-Сан
Пинатубо
Кракатау
Тамбора
Таравера
Африка тақтасы
Евразия тақтасы
Арабия тақтасы
Үндістан тақтасы
Солтүстік Америка тақтасы
Оңтүстік Америка тақтасы
Тынық мұхит тақтасы
Кариб тақтасы
Кокос тақтасы
Наска тақтасы
Антарктида тақтасы
Австралия тақтасы
Филиппин тақтасы

Наррация

Жанартау атқылауы жер мантиясынан магманың жер бетіне шығуына байланысты болатын үдеріс. Жанартаулардың орналасуы кездейсоқ болмайды, олар жолақтардың бойына қатар орналасады.
Бұл жолақтар литосфералық тақталардың шекаралары. Tаулардың пайда болуында жанартау атқылауларының рөлі зор.
Магма тау жыныстарының жер астындағы қайнаған балқымасы. Жер бетіне аққан магманың аты – лава, жер бетіне шығуы жанартау туғызады.
Жанартауларды атқылауына байланысты жарылысты, ақпалы және аралас деп бөлеміз.

Жарылысты жанартаулар көп бу мен газ бөліп, олар кратерден жарылыс секілді атқылайды. Күл мұржасы пайда болып, жанартау қоспасы атқылайды. Күл бұлтын жел үлкен аумаққа жаяды. Жанартау қоспасы керемет жылдамдықпен жанартау конусына лақтырылады. Бұл – жанартау атқылаудың жойқын түрі. Мұндай жанартаулардың ең атақтылары: Кракатау, Монтань-Пеле және Сент-Хеленс.

Ақпалы жанартауларда, әдетте, жарылыста, жанартау қоспасы да болмайды, тек лава балқымасы ғана төгіледі. Вулкан конусы қатқан лавадан өседі. Мұндай жанартауларға мысал Гавай аралдарындағы, сондай-ақ Мауна-Кеа және Мауна-Лоа жанартаулары.

Аралас жанартауларда жарылыс та, лава атқылауы да болады. Жанартаудың конусы бір-біріне кезек қабатталған тау жыныстары мен лавалардың қабаттарынан тұрады, бұлар қабатты жанартаулар. Мұндай жанартауларға Жерде кездесетін жанартаулардың көпшілігі жатады. Олардың ішіндегі ең атақтылары: Стромболи, Этна және Котопахи.

Жанартау атқылауларынан соң жанартаудан соңғы үдерістер жүреді. Олар негізінен бу мен газдың ағыны.

Фумарола – жанартаудан атқылаудан соңғы бу мен газ бөлінулерінің жалпы атауы. Ол кезде бу құрамында әр түрлі химиялық заттар мен газ бар бу жер бетіне шығады.

Сольфатара – күкіртті булану,яғни құрамында күкірт бар су буынан тұратын фумарола.

Мофетта да фумаролаға жатады: жанартау атқылаудан соңғы өнім – көмірқышқыл газы. Жер бетіне газ шықса, мофетта құрғақ болады, ал жер бетіне көмір қышқылды су шықса мофетта дымқыл болады.

Гейзер дегеніміз – уақтылы ыстық су атқылайтын қайнар. Жер астындағы қабаттар арасындағы бос куыстарға жиналған су магма-камерлардың ыстығынан қайнап, су бұрғақ түрінде жер бетіне шығады.

Лай жанартауы – сазды аумақтарға тән құбылыс. Сұйық лайдан үнемі газ көбіктері бөлінеді.

Жойқын жанартау атқылаулары өте көп тау жыныстарын шашады.

1883 жылы болған Кракатау жанартау атқылауында 18 км³ тау жынысы лақтырылса, ал 1815 жылғы адамзат тарихындағы ең үлкен Тамбора жанартау атқылауында 80 км³ атқыланған.
Мұндай көлемдегі жанартау атқылауларының Жердегі атмосфераға, климатқа және тіршілік дүниесіне орасан зор әсері бар.

Себетіңіз бос

Себетіңіз бос

Жанартау атқылауы